Taijiquan
Aspekt bojowy
Taijiquan, jeśli nauka przebiega prawidłowo, uważane jest przez chińskich ekspertów za wysoce skuteczny systemem bojowy. Dzięki treningowi taijiquan integrujemy ciało, budując silną strukturę. Osiągamy również jedność ciała i umysłu, co na mistrzowskim poziomie umożliwia rozpoznawanie intencji przeciwnika i wyprzedzanie jego ruchu.
W taiji mówi się: „Przeciwnik się nie porusza – ja się nie poruszam. Jeśli się poruszy, ja już tam jestem”. Walka powinna trwać kilka sekund. Aspekt bojowy opiera się na umiejętności posługiwania się tzw. 13 energiami (8 technik: peng, lü, ji, an, cai, lie, zhou, kao, oraz 5 kierunków poruszania). Poznając je, rozwijamy umiejętność realizowania zasad, a nie jedynie sztywno ustalonych technik. To różni zasadniczo taijiquan od innych systemów walki.
Z punktu widzenia taijiquan ćwiczenie technik mimo, że ogranicza adepta (gdyż w rzeczywistej walce wymaga umiejętności spontanicznego i adekwatnego reagowania na okoliczności), to jednak pomaga nauczyć się zasad poruszania, zachowania i wyczuwania intencji parnera.
Mistrz Chen Xiaowang mawia: „Jeden ruch – tysiąc zastosowań”. To ma uczyć elastyczności i biegłości w dostosowywaniu się do przeciwnika i panujących warunków. Chodzi o możliwość kierowania ciałem tak, by przeciwnik nie mógł dosięgnąć naszego centrum, a to znaczy zdobycie czterech umiejętności: „słyszenia siły”(ting jin, czyli świadomości jak siła powstaje), rozumienia siły (dong jin, czyli czym ona jest), zmiany kierunku siły (hua jin, czyli rozpuszczenia siły i jej przemiany), oraz dodania własnej siły do zaistniałej sytuacji (fa jin).
Aspekt bojowy przeraża wielu uczniów. Myśl o konfrontacji, lub rywalizacji, albo kojarzenie walki z agresją, często ich zniechęca. Zupełnie niepotrzebnie. Żaden prawdziwy mistrz taijiquan nie był rozbójnikiem ani zabijaką; poza tym kurczowe unikanie walki i własnej agresji, nie czyni nas mniej agresywnymi. Wręcz przeciwnie - to poznanie jej umożliwia zachowanie równowagi.
W XVII wieku Chen Wangting (generał dynastii Ming, wybitny wojownik) opracował system sparingu (tuishou) specjalnie tak, aby ćwiczący nie odnosił kontuzji, lecz rozwijał zasady taiji. W początkowej fazie nauki tuishou polega na powolnych ćwiczeniach z partnerem, dzięki którym możemy przyglądać się własnym emocjom, oswajać je i uczyć się nad nimi panować.
Po pewnym czasie praktyki osiągamy głęboki spokój. Pozwala to pozostawać nam w czujnej uważności w stosunku do siebie i przeciwnika. Ponieważ celem tych, jak i innych ćwiczeń jest równowaga, również ci uczniowie, którzy nie mają zamiaru walczyć ani brać udziału w zawodach, mogą odnieść pożytek z ich praktykowania, na przykład w pracy nad relacjami z innymi ludźmi.
Na tym poziomie sztuka walki rozpoznawana jest jako ścieżka doskonalenia wewnętrznego i sposób na poznawanie siebie i własnych ograniczeń.
Jak podoba Ci się aspekt bojowy z tej perspektywy?
Aspekt zdrowotny
W systemie taijiquan niesłychanie istotną kwestią jest osiąganie głębokiej, pierwotnej równowagi psychofizycznej. Dąży się do niej poprzez łączenie wushu z zasadami krążenia energii qi. Można uznać, że taijiquan jest wojego rodzaju qigongiem (ćwiczeniem zdrowotnym).
Na podstawowym, zewnętrznym poziomie praktykujący porusza się w spokojny i łagodny sposób, angażując całe cialo. Zaczyna ćwiczenie od wysokich, stojących postaw i w miarę praktyki pogłębia zakres swojego ruchu. Według specjalistów, zajmujących się rehabilitacją ruchową, taijiquan jest doskonałym systemem gimnastyki, który nie obciąża układu kostno-stawowego. Wynika to z faktu, że siłę w taijiquan generujemy z ruchu spiralnego za pomocą mięśni i ścięgien, oraz otwierajac i zamykając stawy. Poprzez początkowe ćwiczenie w wolnym tempie równoważymy pracę mięśni przywodzących i odwodzących. W miarę ćwiczenia wzrasta równowaga, poczucie stabilności, siły i elastyczności.
Jak każde ćwiczenie fizyczne, taijiquan podnosi poziom endorfin, co przekłada się na nasze dobre samopoczucie i wewnętrzną radość. Praktyka taijiquan została doceniona przez specjalistów różnych dziedzin medycyny i psychologii. Niektóre ćwiczenia taijiquan zostały wykorzystane w psychoterapii i do dziś są podstawowymi i obowiązkowymi ćwiczeniami w pracy z ciałem. Trening taijiquan w pozytywny sposób wpływa na krążenie, oddychanie, ciśnienie, wydolność i wytrzymałość, bóle pleców, siłę mięśni (zwłaszcza nóg), koordynację i motorykę, odczuwanie i świadomość ciała, poczucie wewnętrznej integracji, samopoczucie, spokój i równowagę psychiczną.
Aspekt sportowy
Klasyczne taijiquan, o jakim piszemy, nie zwracało w przeszłości specjalnej uwagi na aspekt rywalizacji sportowej. Aspekt ten zaczął zdobywać popularność dopiero w połowie dwudziestego wieku. W sportowym wushu, na różnych zawodach sportowych punktuje się sposób wykonywania form (wersji sportowych lub tradycyjnych). Zwraca się uwagę nie na wierne odwzorowanie ruchu, lecz na płynność, równowagę i harmonię aspektów yin i yang, siłę, integrację ruchu, wyprowadzanie ruchu z centrum, poziom i kontrolę energii itp. Inną dyscypliną, w której można konkurować, są zawody tuishou (pchających rąk) najczęściej w dwóch rodzajach konkurencji.
W pierwszej zawodnicy stają naprzeciw siebie, krzyżują ręce i próbują wzajemnie wyprowadzić się poza równowagę. Przegrywa ten, kto oderwie od podłoża jedną stopę lub obie, bądź podeprze się inną częścią ciała. W drugiej konkurencji zawodnicy poruszają się na okrągłej, podwyższonej platformie. Celem jest zdobywanie punktów przez rzucenie przeciwnika na ziemię lub wypchnięcie poza platformę.
W obu przypadkach nie wolno stosować uderzeń, kopnięć, dźwigni, chwytów ani ataków na głowę. W pierwotnym założeniu zawodnicy mieli opierać swoje umiejętności na głębokim rozumieniu równowagi. Niestety w praktyce różnie bywa.
Aspekt filozoficzny i duchowy
System taijiquan oparty jest przede wszystkim na zasadach antycznej, chińskiej filozofii yin i yang, oraz filozofii taoistycznej. Samo pojęcie „taiji” jest różnie tłumaczone; dobrze jest jednak wiedzieć, że symbol taiji wyrósł z symbolu wuji – pustki, i jest nierozerwalnie z nią związany. Czasami tłumaczy się taiji jako „najwyższa jedność” lub „najwyższa grań” – czyli miejsce podziału pasma górskiego na dwa zbocza (oświetlone i zacienione) - to linia, która dzieli i zarazem łączy. Taiji w tym kontekście symbolizuje wyjście poza przeciwieństwa, nie zaprzeczając im, lub pozostawanie w równowadze.
W taiji zasadniczą sprawą jest dążenie do jedności, poprzez równoważenie przeciwstawnych sobie aspektów – Yin i Yang, oraz do naturalności, rozumianej jako niewolincjonalne działanie, bądź niedziałanie (wuwei). Kiedy Yin rośnie, Yang maleje, jedno równoważy drugie, nie istnieją bez siebie, będąc przeciwieństwani uzupełniają się. Bez miękkości, nie byłoby twardości i tak w taiji zasadę Yin i Yang odnajdujemy w zależnościach między parami: bierny – aktywny, zamknięty – otwarty, ruch do środka – ruch na zewnątrz, pusty – pełny, lekki – ciężki, żeński – męski. Poprzez ćwiczenia staramy się rozumieć zasadę jedności przeciwnieństw i harmonijnie stosować ją w ruchu zewnętrznym i wewnętrznym.
Rozumienie tej zasady realizowane jest w wykonywaniu form ruchowych, a także w sparingu, gdy adept dąży do stworzenia sytuacji, w której zachowana zostanie równowaga podczas dynamicznych przemian, oraz do wykorzystywania braku równowagi przeciwnika.
Podstawą w stylu Chen jest rozróżnienie czterech faz ruchu – minimum yin, maksimum yin, minimum yang, maksimum yang. Na bardziej zaawansowanym poziomie doświadczamy kolejnych podziałów. Odnosimy je do koncepcji 8 trygramów bagua (pakua) i 64 heksagramów ze starożytnej księgi Yijing (I Ching). W ćwiczeniach taijiquan realizujemy również wspomnianą, ważną koncepcję stanu wuji - pierwotnego stanu pustki, poprzedzającego stan taiji. Osiągamy go dzięki praktyce stojącej medytacji - zhan zhuang. Bardzo obszernie wszystkie te koncepcje opisane są w książce Chen Xina pt.: „Ilustrowany kanon taijiquan rodziny Chen”.